Τι πρεσβεύουν τα αγάλματα που μας έχουν κληροδοτηθεί από το παρελθόν και την παγκόσμια ιστορία ως κληρονομιά του μέλλοντός μας και για πόσα, άραγε, από αυτά έχουμε συλλογιστεί αναφορικά με το νόημά τους; Λόγου χάρη, για την ελληνική περίπτωση, θα μπορούσε να ισχύει ότι τα αγάλματα έχουν καθιερωθεί ως σημεία αγαλλίασης, διότι – αν και το έχουμε ξεχάσει – η ρίζα του ονόματος «άγαλμα» προέρχεται από το «αγάλλομαι». Ωστόσο, μέχρι σήμερα, η ύπαρξη κάποιου αγάλματος είθισται να σημαίνει κάτι, να συμβολίζει έναν κόσμο ή ένα σύνολο ιδεών, όπως είναι η ελευθερία, η ελεύθερη σκέψη, η αυτοθυσία και η αλληλεγγύη. Μέσα σε αυτό το ευρύ φάσμα συμβολικών παραμέτρων, βέβαια, δεν λείπουν και τα – κατά τα φαινόμενα – περίεργα που μας φέρνουν σε επαφή με διάφορες κουλτούρες και έθιμα, για να μας κινεί την περιέργεια ακόμη περισσότερο αυτός ο κόσμος ταξιδίων.
Για παράδειγμα, στην καρδιά του Εδιμβούργου, στο Princes Street Gardens, ένα πρόσφατα εγκαινιασμένο άγαλμα δεν αποτελεί φόρο τιμής σε έναν εθνικό ήρωα αλλά σε μια… αρκούδα στρατιώτη, που υπηρέτησε στον πολωνικό στρατό στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πώς, όμως, ξεκίνησε αυτή η ιστορία και γιατί μια αρκούδα γίνεται άγαλμα; Φαντάζει εξωπραγματικό. Είναι όμως;
Η ενδιαφέρουσα ιστορία αρχίζει το 1943 στο Ιράν, όταν μια ομάδα Πολωνών στρατιωτών “υιοθέτησε” ένα καφετί αρκουδάκι. Αυτοί οι στρατιώτες ήταν μέλη του δεύτερου σώματος, μιας μονάδας γνωστής για το γεγονός ότι συγκροτούνταν από πολιτικούς κρατουμένους που είχαν απελευθερωθεί από τις σταλινικές γκουλάγκ μετά την εισβολή των Ναζί. Καθώς μετακινήθηκαν δυτικά για να αντιταχθούν στον Άξονα, το αρκουδάκι που πήραν μαζί τους εξελίχτηκε σε μασκότ της ομάδας και εμψύχωνε τους πάντες. Μέχρι να φτάσουν στην Αίγυπτο και να προετοιμαστούν για να μεταφερθούν στην ιταλική εμπόλεμη ζώνη, το αρκουδάκι ήρωας είχε μάθει να μεταφέρει προμήθειες, να πίνει μπύρα, να μασουλάει τσιγάρα, να αράζει με τους στρατιώτες, και να κολυμπά όποτε του δινόταν η ευκαιρία. Με λίγα λόγια, ήταν παντός επιστητού.
Τα πράγματα, όμως, συμπεριλαμβανομένων των συνθηκών, εγκυμονούσαν δυσκολίες βάσει πρωτοκόλλου για τον μικρό ήρωα. Περνώντας στην ενεργό δράση, προέκυπτε κώλυμα για τους ίδιους τους στρατιώτες, στους οποίους απαγορευόταν να κουβαλούν «κατοικίδια» σε επιχειρήσεις. Τελικά, σε αυτήν την ειδική περίπτωση όμως έγινε μια εξαίρεση, με αποτέλεσμα το αρκουδάκι να καταταγεί στο 22ο Πυροβολικό του 2ου Σώματος και να πάρει με τη βούλα και το νόμο επίσημο νούμερο και όνομα. Το όνομά του ήταν «Βόιτσεκ» που θα πει «χαρούμενος πολεμιστής», “Joyful warrior”.
Αυτός ο χαρούμενος πολεμιστής μετέφερε καφάσια με πυρομαχικά σαν να ήταν άνθρωπος, δηλαδή με δυο χέρια, εφόσον είχε ανατραφεί στο πλευρό τους, και η συμβολή του ήταν καθοριστική στη Μάχη του Κασίνο καθώς άνοιγε το δρόμο για τη Ρώμη των Συμμαχιών. Ήταν επόμενο, λοιπόν, ο Βόιτσεκ να γίνει και σύμβολο του Σώματος.
Μετά το τέλος του πολέμου, το σώμα μεταφέρθηκε στη νοτιοανατολική Σκωτία. Ενθυμούμενοι το παρελθόν τους και έχοντας ζήσει από πρώτο χέρι τη σοβιετική καταστολή, οι πιο πολλοί στρατιώτες αρνήθηκαν να μεταβούν στην Πολωνία, καθώς είχαν πέσει οι τίτλοι τέλους και για το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Κατά συνέπεια, προτίμησαν να παραμείνουν εξόριστοι στην Σκωτία. Μετά την αποστράτευση, ο Βόιτσεκ μεταφέρθηκε στο Ζωολογικό Κήπο του Εδιμβούργου. Τα «αδέλφια» του, οι παλιόφιλοι από την Πολωνία, τον επισκέπτονταν τακτικά μέχρι το 1963, όταν ξεψύχησε σε ηλικία 22 ετών.
Με τα αποκαλυπτήρια, στις 7 Νοεμβρίου, αυτό το μπρούντζινο άγαλμα Βόιτσεκ στο Princes Street Gardens, δεν μνημονεύει απλώς την αγάπη για τον διάσημο ήρωα αρκούδο αλλά και την αυτοθυσία όλων εκείνων των στρατιωτών που γενναία έδωσαν τις μάχες με τον εχθρό.
